Porażka po sądecku. Ten ogólnopolski ranking mówi wszystko

Polska wciąż znajduje się w światowej czołówce państw zmagających się z problemem smogu. Główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju  jest niska emisja, czyli pyły i szkodliwe gazy, pochodzące z kotłów i pieców na węgiel i drewno w gospodarstwach domowych.

Za najskuteczniejsze narzędzie dla poprawy jakości powietrza uznaje się  wymianę kotłów. Od kilku lat systematycznie analizuje to Polski Alarm Smogowy.  Co wynika z najnowszego raportu, który analizuje okres czterech lat, od  roku 2019 do roku 2022

W województwie małopolskim liderem w liczbie złożonych wniosków zarówno z programów gminnych jak i programu Czyste Powietrze w latach 2019 - 2022 okazały się Kraków (4162 wniosków), Skawina (3477) i Wieliczka (1797).

Czarna lista

Najgorzej w województwie wypadły gminy Mędrzychów (51 wniosków), Rytro (60) i Lipnica Murowana (61). Na czarną listę trafiły też Sękowa  (66) i Ropa (82).

Jak na tle całego wygląda walka ze smogiem w Małopolsce? Raport wskazuje, że województwo śląskie zajmuje pozycję zdecydowanego lidera. Co roku liczba składanych tam wniosków o dotację na wymianę kotła (w ramach programu Czyste Powietrze oraz w ramach pozostałych programów) zdecydowanie przewyższała pozostałe województwa - składano tam średnio dwa razy więcej wniosków niż w województwie małopolskim oraz mazowieckim.

W ciągu analizowanych czterech lat, w województwie śląskim złożono niemal 154 tysięcy wniosków na wymianę źródła ciepła. Na drugim miejscu uplasowało się województwo małopolskie z ponad 85 tysiącami wniosków. Najgorzej wypadło województwo mazowieckie, gdzie mieszkańcy złożyli jedynie 64 tysięcy wniosków na likwidację “kopciuchów”. Dane dla Mazowsza dziwią tym bardziej, że od 1 stycznia 2023 r. w tym województwie obowiązuje uchwała antysmogowa, która zakazuje funkcjonowania pozaklasowych kotłów na węgiel i drewno, czyli tzw. „kopciuchów”.

Niepokojące zestawienie

- To ciekawe i niepokojące zestawienie – komentuje Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego – dlaczego to Mazowsze lekceważy stan jakości powietrza? Województwo śląskie postrzegane do niedawna jako najmocniej zanieczyszczone w kraju wychodzi na pozycję lidera w walce ze smogiem. Widać to po liczbie wymian kotłów – co wskazuje na determinację mieszkańców oraz władz gminnych by walczyć z problemem. Jeśli ta tendencja się utrzyma to wydaje mi się, że już wkrótce możemy się spodziewać sytuacji, w której to mazowieckie gminy staną się smogowymi liderami.

Dane przedstawione w raporcie wskazują również na rosnącą popularność programu dotacyjnego Czyste Powietrze (PCZP). Najwięcej wniosków w ramach tego programu złożono w każdym z województw w 2021 roku. Rosnącej popularności PCZP towarzyszy powolny spadek (małopolskie) lub stabilizacja (śląskie, mazowieckie) liczby wymian w ramach pozostałych (gminnych) programów dotacyjnych.

Największą liczbę kotłów w poszczególnych województwach wymieniono w Katowicach (6626), Warszawie (5477) i Krakowie (4162) - a więc w stolicach regionów. Należy pamiętać, że we wrześniu 2019 roku w Krakowie weszła w życie uchwała antysmogowa zakazująca spalania paliw stałych w domowych piecach, kotłach i kominkach, co sprawiło, że tego typu urządzenia były wymieniane przede wszystkim przed terminem wejścia w życie zakazu. Podobny proces będzie miał miejsce w Warszawie, gdzie do wymiany pozostało jeszcze tylko ok. 2500 kotłów.

Lista 10 najaktywniejszych gmin w województwie małopolskim

(Liczba wniosków o dofinansowanie na wymianę źródła ciepła w latach 2019-2022 w ramach wszystkich programów dotacyjnych)

1. Kraków 4162
2. Skawina 3477
3. Wieliczka 1797
4. Myślenice 1752
5. Czernichów 1526
6. Zabierzów 1512
7. Trzebinia 1453
8. Liszki 1302
9. Zielonki 1293
10. Chrzanów 1268

Lista 10 najmniej aktywnych gmin w województwie małopolskim

(Liczba wniosków o dofinansowanie na wymianę źródła ciepła w latach 2019-2022 w ramach wszystkich programów dotacyjnych)

1. Mędrzechów 51
2. Rytro 60
3. Lipnica Murowana 61
4. Sękowa 66
5. Racławice 66
6. Borzęcin 81
7. Bolesław 81
8. Ropa 82
9. Gręboszów 83
10. Trzciana 86

Ile kopciuchów udało się zlikwidować w Nowym Sączu? 

W efekcie różnych działań zlikwidowaliśmy 1300 starych (pozaklasowych) kotłów na paliwo stałe – mówił  w rozmowie  z "Sądeczaninen" Grzegorz Tabasz, dyrektor wydziału ochrony środowiska sądeckiego urzędu miasta .To jest bardzo dużo.

Jak wskazywał, działania te prowadzone były w niezbyt sprzyjających okolicznościach, zwłaszcza, że małopolski sejmik zawiesił do kwietnia 2014 roku obowiązek wymiany pieców pozaklasowych czyli tych największych, toksycznych trucicieli.

Ile jeszcze trzeba wymienić pieców pozaklasowych w Nowym Sączu? Po inwentaryzacji źródeł ciepła w Nowym Sączu przeprowadzonej w 2022 roku, w miejskiej ewidencji ujętych było 4 200 kotłów, niespełniających wymagań żadnej klasy. Dzięki dotacjom około jedną trzecią z nich udało się usunąć.

Nowy Sącz nie wykorzystał milionów na walkę ze smogiem

W ubiegłym roku Nowy Sącz był zmuszony zwrócić 2,5 miliona złotych otrzymanego dofinansowania z jednego z programów na wymianę pieców. Dlaczego tak się stało?

- Prawie dwa lata temu na poprawę jakości powietrza miasto otrzymało znacznie więcej środków. Było to ponad 5 mln złotych. Pieniądze te otrzymaliśmy naprawdę w ostatniej chwili. Udało się w mieście wymienić ponad sto kilkadziesiąt starych kopciuchów. Ktoś, kto decydował się na wymianę pieca i remont kotłowni mógł otrzymać dotację w wysokości do 14 tysięcy złotych.

Jak zaznacza dyrektor Tabasz ten projekt musiał być zamknięty i rozliczony do września 2023 roku, bo były to środki unijne. - We wrześniu ubiegłego roku okazało się, że z tej puli Nowy Sącz nie „skonsumował” 2,5 mln złotych – dodaje nasz rozmówca. – Za tę kwotę moglibyśmy jeszcze wymienić 200 pieców pozaklasowych, czyli takich, które nie spełniały żadnych wymogów.  Udałoby się to zrobić, gdyby był czas, gdybyśmy otrzymali tę dotację dużo wcześniej.

Mieszkańcy miasta nie byli zainteresowani wymianą starych kopciuchów? Część mieszkańców zastanawiała się, czekała z decyzją, a kiedy wreszcie postanowili wymienić stary piec, okazało się, że termin minął – tłumaczył Tabasz. Jego zdaniem  całej sprawie bardzo zaszkodziło też to, że małopolski sejmik zawiesił funkcjonowanie uchwały antysmogowej do kwietnia 2024 roku. ([email protected])