Przeciętnie 577 osób w wieku 60+ umiera co rok w wyniku fal upałów w 10 największych polskich miastach

Żyjemy w dynamicznie rozwijającym się świecie. Zmiany klimatyczne, jak podkreślają naukowcy, spowodowane poprzez działalność człowieka, odczuwają obecnie wszyscy mieszkańcy Ziemi zwłaszcza Europy, gdzie tempo ocieplenia się klimatu od 1980 roku jest dwukrotnie większe niż w reszcie świata. Skutkiem tych zmian są częste fale upałów i spowodowane nimi susze oraz pożary, a także nawalne opady i powodzie. Wygląda na to, że rok 2023 będzie najcieplejszym w historii pomiarów temperatur.

Czerwiec i lipiec były najcieplejszymi miesiącami w historii, upały rozpoczęły się już w kwietniu na południu Europy, gdzie temperatura powietrza w Hiszpanii zbliżyła się do 40 st. C. Był to w tym czasie rekordowy wynik dla kontynentu. Fale upałów mają negatywny wpływ nie tylko na gospodarkę ale na zdrowie i życie społeczeństwa. Przykładowo wiosną tego roku pożary w Kanadzie objęły swoim zasięgiem obszar większy od Bułgarii. Pod względem pogody koniec października okazał się ekstremalny i to niemal w całej Europie.

Na Węgrzech 20 października odnotowano na termometrach 30 st. C, natomiast na Bałtyku rozszalał się sztorm, który doprowadził do ogromnych zniszczeń. W wybrzeże Morza Bałtyckiego uderzył sztorm Babet poziom wody podniósł się o ponad 2 metry powyżej normy. Najbardziej ucierpiały wybrzeża w Niemczech, Danii i Szwecji sztorm nie ominął także nadmorskich miejscowości w Polsce. Ostatni raz w Niemczech odnotowano takie zjawisko 100 lat temu.

Upał jest szczególnie odczuwalny w dużych miastach, w których tworzą się tzw. wyspy ciepła (to zjawisko klimatyczne polegające na występowaniu wyższej temperatury powietrza w mieście w porównaniu z terenami otaczającymi miasto). Miasta stanowią „gorące punkty” na mapie emisji gazów cieplarnianych. Zajmują tylko 3 proc. powierzchni Ziemi, a są odpowiedzialne za 60-70% zużycia energii i 75% emisji związków węgla. Fale upałów przyczyniają się nie tylko do strat ekonomicznych, ale są też przyczyną nadmiernej śmierci osób starszych.

Z szacunków przedstawionych przez Polski Instytut Ekonomiczny w raporcie pt. „Wpływ zmian klimatu na gospodarkę Polski na przykładzie wybranych miast wojewódzkich” wynika, że w porównaniu do pierwszej dekady w drugiej dekadzie XXI w. było o 50% więcej fal upałów w 10 polskich miastach. 12 z 16 najsilniejszych w historii fal upałów w Europie wystąpiło w XXI wieku.

W sierpniu 2015 roku 0.4 proc. warszawskiego PKB zostało stracone przez fale upałów, co stanowi koszt bliski 1,1 mld PLN. W latach 2010 – 2019 przeciętnie 577 osób w wieku 60+ umierało w rok w wyniku fal upałów w 10 największych polskich miastach. Szacuje się, że za 50 lat liczba ta wzrośnie i będzie wynosiła około 1373 starszych osób.

Z rekomendacji opublikowanych w raporcie wynika, że należy zwiększyć zadrzewienie miast do 30% (przy średniej europejskiej wynoszącej 14,9 proc.), aby obniżyć temperaturę średnio o 0,4 st. C i zmniejszyć liczbę zgonów o 39,5 proc. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju ocenia, że 65% wszystkich celów zrównoważonego rozwoju nie mogłaby być zrealizowana bez współpracy z samorządem lokalnym.

Wśród działań, które można podjąć na poziomie lokalnym, są m.in.:

1. Zwiększanie powierzchni terenów zielonych w miastach, ochrona dotychczas istniejących nasadzeń, korzystanie z nowych rozwiązań, jak mikroparki, zielone elementy konstrukcji i elewacji budynków.
2. Ograniczanie niepotrzebnego, nadmiernego asfaltowania i betonowania powierzchni miejskiej.
3. Zmniejszenie udziału spalania węgla w wytwarzaniu energii. Poza ograniczaniem jego udziału w miksie energetycznym należy zwiększać efektywność wykorzystania energii, w tym przez termomodernizację budynków.
4. Ograniczanie suburbanizacji. Niekontrolowane rozlewanie się miast prowadzi do zwiększania udziału transportu samochodowego i zmniejsza tereny zielone w okolicy miast. Z drugiej strony zwiększanie się liczby fal upałów i pogarszanie warunków życia w miastach będzie tworzyło dodatkową presję suburbanizacyjną.
5. Ograniczanie transportu samochodowego na rzecz transportu publicznego, rozbudowa infrastruktury rowerowej i rozwiązań dla ruchu pieszego.
6. Odpowiednia gospodarka odpadami, w tym dążenie do jak największego odzyskiwania surowców wtórnych i ograniczanie emisji w związku z nową produkcją.
7. Prowadzenie edukacji konsumenckiej i wspieranie postaw proekologicznych (np. oszczędzanie wody, przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności (Polska rocznie marnuje średnio 247 kg żywności na osobę to piąty wynik w Unii Europejskiej),

Nie ma wątpliwości, że przygotowanie miast na skutki wynikające ze zmian klimatycznych jest dziś centralnym zagadnieniem polityki miejskiej na każdym poziomie zarządzania. (Katarzyna Rajtar/ISW). Fot. EC - Audiovisual Service

Źródła:
https://samorzad.pap.pl/kategoria/srodowisko/raport-pie-fale-upalow-wymierne-straty-ekonomiczne-dla-miast
https://wiadomosci.wp.pl/grozba-powodzi-stulecia-nadciaga-fala-najwyzsza-od-100-lat-6954197579110944a
https://klimada2.ios.gov.pl/miejskie-wyspy-ciepla/