Francja walczy o więcej wpływów w Azji Środkowej

Oficjalnie, celem wizyty prezydenta Emmanuela Macrona, jest według Pałacu Elizejskiego „wsparcie suwerenności i chęć dywersyfikacji partnerstw wyrażanej przez oba kraje”. Konkretnie wizyta ma na celu wzmocnienie dwustronnych więzi gospodarczych, francuskiej „dyplomacji wpływu” wobec młodzieży i współpracy w głównych kwestiach klimatycznych.

Działania Francji wpisują się także w europejską strategię „Global Gateway” mającą na celu wzmocnienie inteligentnych, czystych i bezpiecznych połączeń w sektorach cyfrowym, energetycznym i transportowym oraz wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej, edukacji i badań na całym świecie. W tym kontekście Paryż podkreśla swoje wieloletnie zainteresowanie regionem, gdzie Chiny, ale także Węgry i Turcja próbują wyjść naprzeciw Rosji (Kazachstan sprzedał w ostatnim czasie Rosji 50% udziałów w jednej ze swoich największych kopalni uranu).

Premier Węgier Viktor Orban i prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan również mają udać się do Astany w tym samym co Emmanuel Macron. Kazachstan i Uzbekistan stawiają jednak na otwartość gospodarczą i zrównoważoną dyplomację, aby umocnić swoją pozycję, nawet jeśli Moskwa pozostanie istotnym partnerem.

Uzbekistan, najbardziej zaludniony kraj Azji Środkowej, ostatnim razem francuski prezydent odwiedził w 1994r. Tymczasem aktualny uzbecki prezydent Shavkat Mirziyoyev, po zakończeniu dwóch dekad izolacji narzuconej przez jego poprzednika Islama Karimowa, był już we Francji dwukrotnie, w 2018 i 2022 r., gdzie podczas swojej drugiej wizyty zdobył kontrakty o wartości ponad 6 miliardów euro.

Nicolas Sarkozy odwiedził z kolei Kazachstan w 2009 r., a François Hollande w 2014 r. Handel dwustronny między Francją a Kazachstanem wyniósł w 2022 r. 5,3 mld euro i dotyczył głównie węglowodorów. Francja jest piątym, po Chinach, inwestorem zagranicznym w Kazachstanie, szczególnie za sprawą działalności grupy naftowej TotalEnergies, która eksploatuje ważne złoże na Morzu Kaspijskim.

Emmanuel Macron spotkał się w ramach wizyty z prezydentem Republiki Kazachstanu Kasymem-Żomartem Tokajewem w celu podpisania umów, w szczególności dotyczących sektora energetycznego właśnie a także farmaceutycznego i lotniczego. Prezydenci otworzyli także francusko-kazachskie forum biznesowe. Głowie państwa towarzyszy duża delegacja gospodarcza, w skład której wchodzą dyrektorzy generalni przedsiębiorstw EDF i Orano (energetyka jądrowa), Suez (gospodarka wodno-ściekowa).

EDF chciałoby zrealizować projekt pierwszej elektrowni jądrowej w Kazachstanie, o której budowie musi zadecydować referendum do końca roku i jest oficjalnie w grze. Metale ziem rzadkich, niezbędne dla transformacji energetycznej i w które region jest bogaty, również zajmują ważne miejsce w dyskusjach z obydwoma krajami, sam Kazachstan wytwarza 43% całkowitej produkcji uranu.

Zwiększenia swojej obecności chce zatem Orano, francuski koncern z branży energetyki jądrowej, którego działalność obejmuje produkcję reaktorów, jak również wydobycie, przeróbkę, wzbogacanie i transport uranu oraz przetwarzanie wykorzystanego paliwa do reaktorów.

Orano ma już kopalnię w Kazachstanie, a kraj dostarcza Francji około 40 procent jej zapotrzebowania na uran. Potrzeba zabezpieczenia tego źródła dostaw jest szczególnie istotna w świetle niedawnego zamachu stanu w Nigrze, kolejnym kraju w afrykańskim regionie Sahelu, w którym władza została przejęta przez wojsko w zamachu stanu.

Niger jest siódmym co do wielkości producentem uranu na świecie, co choć stanowi zaledwie około 4% światowej produkcji, to według unijnej agencji nuklearnej Euratom w 2022 r. 25% całego importu uranu do Unii Europejskiej pochodziło z Nigru i w ciągu ostatnich dziesięciu lat jedynie Kazachstan wyeksportował do Francji więcej uranu niż Niger.

Jeżeli Niger miałby stracić Francję jako nabywcę uranu, jego nowi przywódcy wojskowi mogliby zwrócić się do Chin. Chiny są obecnie drugim co do wielkości inwestorem zagranicznym w Nigrze, po Francji. China National Nuclear Corporation zainwestowała już około 480 milionów dolarów w poszukiwania uranu w Nigrze, chcąc uzyskać większy udział w globalnej kontroli nad zasobami.

Pojawia się też kwestia tytanu. Kazachstan jest jednym z niewielu producentów bardzo wysokiej jakości gąbek i półproduktów tytanowych, po Japonii i Rosji.

Choć obie republiki deklarują pragnienie liberalizacji politycznej i otwartości gospodarczej obie pozostają reżimami autorytarnymi. Ze swojej strony francuska prezydencja woli podkreślać „dynamikę reform” i zapewniała, że kwestie praworządności będą poruszane podczas obu wizyt.(Karolina Zawitaj/ISW) Fot. EC - Audiovisual Service

Źródła:
https://www.sudouest.fr/politique/emmanuel-macron/emmanuel-macron-est-arrive-en-asie-centrale-quels-sont-les-objectifs-de-cette-visite-17295810.php#
https://fr.euronews.com/2023/11/01/macron-au-kazakhstan-pour-accelerer-le-partenariat-strategique-entre-les-deux-pays
https://www.bbc.com/afrique/articles/c3g89182jnzo#
https://www.latribune.fr/economie/international/visite-strategique-pour-emmanuel-macron-au-kazakhstan-et-en-ouzbekistan-982112.html
https://www.leparisien.fr/politique/kazakhstan-macron-est-arrive-en-asie-centrale-pour-y-renforcer-la-presence-francaise-01-11-2023-HJZYXNDGNFDZPMZA3N4OHUT2PA.php