Rola Urzędu Patentowego RP w ochronie designu

W prawie polskim aktem definiującym i regulującym przesłanki uzyskania przez wzory przemysłowe ochrony prawnej jest Ustawa Prawo Własności Przemysłowej z 30 czerwca 2000 roku (Dz.U. 2001 Nr 49, poz. 508). Zgodnie z jej art. 102 wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest zaś każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.

Powyższa definicja jednoznacznie wskazuje, że wzór przemysłowy [design] musi być zarówno nowy jak i posiadać indywidualny charakter. W teorii wydaje się, że nie ma zatem przeszkód by wymyślone kształty chronić, w praktyce pojawiają się jednak pewne problemy. Jak bowiem mamy ustalić czy wymyślona przez nas forma jest rzeczywiście nowa? Skąd pewność, że nasz produkt ma indywidualny charakter i kto tak naprawdę to ocenia?

Nowość

Co do zasady „nowe” jest to, co do tej pory nie ujrzało światła dziennego. Podobnie jest również z nowością wzoru przemysłowego. Wzór przemysłowy jest nowy, kiedy przed datą rejestracji (a ściśle ujmując przed datą, wg której ustala się prawo z rejestracji) identyczny lub podobny wzór nie został udostępniony publicznie. Warto zauważyć, że przesłanka nowości ma charakter światowy oznacza to, że wyświetlenie, wystawienie lub innego rodzaju publiczne udostępnienie wzoru w jakiejkolwiek części świata powoduje automatyczną utratę przez wzór przymiotu nowości. Co istotne ustawa przewiduje wyjątek - wzoru przemysłowego nie uważa się za udostępniony publicznie, jeśli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której ten konkretny wzór dotyczy.

Zatem do udzielenia twierdzącej odpowiedzi na pytanie czy nasz wzór przemysłowy (nasz design) jest nowy, niezbędne jest dokonanie porównania/zestawienia naszego wzoru, ze wzorem wcześniej udostępnionym publicznie i stwierdzenie, że przeciwstawne wzory nie są identyczne. Nowość wzoru przemysłowego, który ma podlegać ochronie musi być posiadać charakter obiektywny i odnosić się do przedmiotowych cech wzoru. Nowość subiektywna wzoru, w przeciwieństwie do prawa autorskiego, nie stanowi podstawy do uzyskania ochrony samo przekonanie twórcy o tym, że stworzony przez niego wzór jest nowy nie stanowi żadnego kryterium ochrony.

Ustawowa definicja nowości wzoru jest ściśle skorelowana z pojęciem identyczności w ujęciu zarówno zupełnym jak i niezupełnym. Zupełna identyczność przeciwstawianych wzorów oznacza ich tożsamość, skopiowanie 1:1. Drugi rodzaj identyczności tj. identyczność niezupełna wskazuje, że pomiędzy porównywanymi wzorami zachodzą jedynie drobne, trudno dostrzegalne różnice. W praktyce okazuje się jednak, że właśnie to te drobne zmiany generują najwięcej problemów. To co bowiem dla jednego właściciela wzoru jest wyłącznie drobną, kompletnie nierozróżniającą przeciwstawianych sobie wzorów cechą, dla drugiego właściciela lub twórcy znaku może być zmianą zasadniczo rozróżniającą oba wzory, determinującą fakt, że oba wzory powinny (po spełnieniu innych, wymaganych prawem przesłanek) otrzymać prawną ochronę.  Na marginesie warto odnotować, że badanie przesłanki nowości w kontekście interpretacji pojęć istotnych i nieistotnych różnic było przedmiotem wielu orzeczeń sądowych, w tym przede wszystkim kluczowych orzeczeń sądów wspólnotowych dotyczących m.in. odmiennej kolorystyki czy kroju pisma.

Indywidualny charakter

Drugim determinantem warunkującym uzyskanie przez wzór przemysłowy ochrony prawnej jest indywidualny charakter, który wzór przemysłowy ma się odznaczać, a dzieje się tak jeżeli ogólne wrażenie jakie dany wzór przemysłowy wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na tym samym użytkowniku przez wzór, który został publicznie udostępniony przed datą, wg której oznacza się pierwszeństwo. Mówić prościej - badanie indywidualnego charakteru sprowadza się do ustalenia czy dla użytkownika (konsumenta), który jest zainteresowany danym wzorem (danym kształtem) wzór ten wyraźnie odróżnia się od innych, wcześniej znanych mu wzorów. Co istotne wzór przemysłowy, aby uzyskać ochronę powinien również być zgodny z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami.

Urząd Patentowy RP

Oceny tego czy wzór przemysłowy spełnia wskazane powyżej warunki dokonują niezawiśli eksperci Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (UPRP). UPRP jest centralnym organem administracji rządowej, którego podstawowym zadaniem jest udzielenie praw wyłącznych na przedmioty ochrony własności przemysłowej. UPRP działa od 1918 roku, a zasadniczym aktem prawnym regulującym jego działanie jest ustawa prawo własności przemysłowej. Eksperci orzekając o udzieleniu lub o odmowie udzielenia praw wyłącznych na przedmioty własności przemysłowej podlegają w zakresie wydawanych przez siebie decyzji wyłącznie wspomnianej powyżej ustawie. Sprawy sporne rozstrzygają natomiast Kolegia Orzekające Urzędu Patentowego. Urząd jest również organem prowadzącym publicznie dostępne rejestry zawierające informacje na temat stanu prawnej ochrony przedmiotów własności przemysłowej na terenie naszego kraju. Nie można zapomnieć również o tym, że to właśnie Urząd Patentowy RP jest organem odpowiedzialnym za prowadzenie działań zmierzających do szerokiego upowszechniania wiedzy o ochronie własności przemysłowej, a także prowadzenia stałej współpracy z licznymi organizacjami międzynarodowymi takimi jak Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) Europejska Organizacja Patentowa (EPO) jak i Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Zgłoszenie wzoru (designu) do objęcia go ochroną prawną dokonywane jest na wniosek uprawnionego (m.in. twórcy, współtwórcy, pracodawcy) osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika. Wniosek może zostać złożony osobiście w siedzibie Urzędu, może zostać wysłany pocztą lub faksem, jak również drogą internetową (za pośrednictwem specjalnie dedykowanej Platformy Usług Elektronicznych Urzędu RP).

Po otrzymaniu zgłoszenia Urząd Patentowy rozpoczyna proces weryfikacji spełnienia warunków formalnych, w sytuacji wystąpienia braków - UPRP wzywa zgłaszającego do ich uzupełnienia lub usunięcia w wyznaczonym terminie. Brak wniesienia odpowiedniej opłaty za zgłoszenie wzoru do rejestracji jest również uważane za brak formalny, a w takiej
sytuacji, Urząd Patentowy wyznaczy zgłaszającemu czternastodniowy termin na opłacenie wniosku (w przypadku jego uchybienia zgłoszenie znaku podlega umorzeniu). Po zakończeniu weryfikacji formalnej, eksperci Urzędu rozpoczynają badanie merytoryczne tj. ustalenia czy zgłoszony do rejestracji wzór przemysłowy jest nowy i czy posiada indywidualny charakter  (także czy jest zgodny z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami). Po dokonanym badaniu i potwierdzeniu, że zgłoszony wzór przemysłowy spełnia przesłanki uzyskania ochrony, UPRP wydaje decyzję przyznającą wzorowi przemysłowemu ochronę trwającą maksymalnie dwadzieścia pięć lat. Trwanie ochrony uzależniona jest od opłacenia przez uprawnionego odpowiednich okresów ochronnych. Dokumentem potwierdzającym udzielenie wzorowi przemysłowemu prawa z rejestracji jest wydawane przez Urząd Patentowy RP świadectwo ochronne.  Sama informacja o udzieleniu ochrony na wzór przemysłowy publikowana jest w „Wiadomościach Urzędu Patentowego”, jest to niezwykle istotne bowiem w ciągu 6 miesięcy od daty tej publikacji każda osoba może wnieść do Urzędu Patentowego umotywowany sprzeciw wobec prawomocniej decyzji Urzędu Patentowego nadającej wzorowi przemysłowemu ochrony prawnej.

Fot. arch. Sądeczanin – zdjęcie ilustracyjne.