Turcja chce ponownie być gospodarzem negocjacji między Rosją i Ukrainą

Turcja buduje dla Ukrainy korwety typu „Ada”

Pierwszym punktem programu była wizyta w stoczni w stambulskiej dzielnicy Gebze. Turcja buduje dla Ukrainy korwety typu „Ada” (z tureckiego - "wyspa") od 2021 r., a wartość kontraktu wyniosła wówczas około 500 mln euro. Prezydentowi i jego zespołowi pokazano już wyposażenie mostka kapitańskiego i innych obszarów przyszłego okrętu flagowego ukraińskiej marynarki wojennej, który będzie pływał pod nazwą Hetman Iwan Mazepa, a także poinformowano o postępach w budowie drugiej korwety. Wołodymyr Zełenski swoim dekretem nadał korwecie imię hetmana Iwana Wyhowskiego, orędownika porozumienia polsko-ukraińskiego.

Korwety „Ada” to nowoczesne okręty bojowe zaprojektowane, zbudowane i używane przez turecką marynarkę wojenną. Dla Ukrainy korwety zostaną zbudowane z możliwością wyposażenia w lepsze, nowsze uzbrojenie, a także z możliwością użycia broni różnych producentów. W szczególności cele dla wyrzutni zostaną wykonane w taki sposób, aby mogły wystrzeliwać zarówno krajowe rakiety ziemia-powietrze „Neptun”, jak i zagraniczne pociski: amerykański Harpoon, turecki Atmaca, norweski Naval Strike Missile i inne pociski, które są obecnie opracowywane, w tym wyrzutnie hipersoniczne.

Czy Ukraina będzie mogła otrzymać nowe korwety w czasie wojny?

Tak, ale nie będzie możliwe wysłanie ich na Morze Czarne. Obecnie przejście przez cieśniny dla okrętów wojennych walczących krajów jest ograniczone konwencją z Montreux. Co więcej, jeśli nowy okręt flagowy pojawi się na Morzu Czarnym, od razu zostanie zaatakowany przez Rosję. Zamiast tego istnieją inne opcje wykorzystania tych statków. Ukraina nie ujawniła swoich planów, ale potwierdziła, że nie będą one bezczynne.

Dwustronne rozmowy prezydentów Ukrainy i Turcji

Podczas wizyty prezydenci przeprowadzili rozmowy dwustronne, w trakcie których omówili formułę pokojową Wołodymyra Zełenskiego, organizację szczytu pokojowego, bezpieczeństwo żeglugi na Morzu Czarnym, globalną stabilność żywnościową oraz uwolnienie ukraińskich więźniów i więźniów politycznych przetrzymywanych przez Rosję. Osobną kwestią była współpraca w sektorze obronnym. Szef Tureckiej Agencji Przemysłu Obronnego towarzyszył Zełenskiemu w inspekcji korwet i spotkaniu z przedstawicielami wiodących tureckich firm zbrojeniowych - Baykara, produkującego legendarne bayraktary, stocznią STM, ROKETSAN i ASELSAN, które specjalizują się w broni rakietowej i nowoczesnych systemach elektronicznych dla przemysłu wojskowego, oraz innymi. Spotkanie odbyło się za zamkniętymi drzwiami - projekty obronne tradycyjnie lubią być trzymane w tajemnicy.

Rośnie zainteresowanie współpracą Turcji z Ukrainą

Obecnie partnerstwo z Ukrainą dla tureckich firm zbrojeniowych to nie tylko kontrakty, ale także reklama broni i demonstracja jej skuteczności w prawdziwej walce, więc zainteresowanie współpracą tylko rośnie. Tak było w przypadku Bayraktara. Po jego wykorzystaniu na ukraińskim froncie firma otrzymała wiele nowych ofert. Jak powiedział niedawno prezydent Erdogan, obecnie tureckie bezzałogowe statki powietrzne chronią niebo 34 różnych krajów, a Turcja znajduje się w pierwszej trójce krajów na świecie pod względem UAV. Wkrótce Ukraina dołączy do grona tureckich producentów - budowa fabryki bayraktarów ma zostać ukończona za niecały rok.

Ankara nadal uznaje negocjacje za najbardziej skuteczny sposób zakończenia wojny i jest gotowa zapewnić platformę do rozmów pokojowych między Ukrainą a Rosją. W Turcji mówi się o tym przy każdej okazji. Na samym początku wojny władzom tureckim udało się zorganizować spotkanie ministrów spraw zagranicznych Ukrainy i Rosji w Stambule. Próba nie powiodła się, ponieważ Ławrow nie był upoważniony do podejmowania jakichkolwiek decyzji, nadając narracje rosyjskiej propagandy, które były dalekie od rzeczywistości i przekonywał, że to Ukraina sprowokowała atak Rosji. Jak później przyznał szef ukraińskiego MSZ Dmytro Kuleba, rozmowy te były jednymi z nielicznych w jego karierze dyplomatycznej, kiedy "chciałoby się wstać i uderzyć go w twarz, ale nie można było sobie na to pozwolić". Podczas drugiego spotkania, które odbyło się pod koniec marca 2022 r. również nie osiągnięto żadnych konkretnych porozumień. A po tym, jak na jaw wyszły okrucieństwa, popełnione przez Rosjan w okolicach Kijowa sprawa została zamknięta w sposób definitywny.

Porozumienie w sprawie otwarcia korytarza zbożowego

Niemniej jednak, dyplomatycznym sukcesem Turcji w mediacji wspólnie z ONZ, było porozumienie w sprawie otwarcia korytarza zbożowego. Pomimo ciągłych przeszkód, gróźb ze strony Rosji o zawieszeniu działalności i opóźnień w inspekcjach statków, Czarnomorski Korytarz Zbożowy zdołał wyeksportować 33 miliony ton zboża w pierwszym roku swojej działalności. Próby Ankary ożywienia tego projektu, w związku z którymi prezydent Erdogan osobiście poleciał do Soczi we wrześniu ubiegłego roku, zakończyły się niepowodzeniem. I jest mało prawdopodobne, aby trwające próby Turcji w tym kierunku zakończyły się sukcesem w najbliższej przyszłości. Praca alternatywnego korytarza zbożowego działającego na Morzu Czarnym po raz kolejny pokazała, że łatwiej i bezpieczniej jest realizować projekty bez udziału Rosji.

Propozycja Turcji – szczyt pokojowy

Na konferencji prasowej w Stambule prezydent Erdogan zaproponował zorganizowanie w Turcji szczytu pokojowego, na którym obecna będzie również Rosja. Ankara od początku rosyjskiej agresji usiłuje zachować dobre relacje jednocześnie z Moskwą i z Kijowem. Jednak bliskie relacje Turcji z Rosją komplikują jej stosunki z Zachodem, który nie bez racji oskarża ją o ułatwianie stronie rosyjskiej omijania sankcji. Zełenski zastrzegł, żę Rosja nie zostanie zaproszona na pierwszy szczyt pokojowy w sprawie wojny przeciw Ukrainie, który ma się odbyć w Szwajcarii. „Nie widzimy (możliwości zaproszenia) żadnych przedstawicieli Rosji. Nie rozumiemy, jak można zapraszać ludzi, którzy wszystko blokują, niszczą i zabijają” - mówił Zełenski. Podkreślał jednocześnie, że wszelkie negocjacje pokojowe muszą być zgodne z 10-punktowym planem, który zakłada wycofanie się Rosji z zajętych przez nią terenów. Zaznaczył, że przedstawiciel strony rosyjskiej może uczestniczyć w następnej rundzie rozmów pokojowych, gdy dotycząca ich "mapa drogowa" zostanie już ustalona przez stronę ukraińską i jej sojuszników, „a dopiero potem zaangażują przedstawicieli Rosji, którzy chcą sprawiedliwego pokoju".

Międzynarodowe Forum Dyplomatyczne

W weekend poprzedzający wizytę Zełeńskiego w Turcji, w Antalyi odbyło się Międzynarodowe Forum Dyplomatyczne. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli 147 krajów, w tym 19 szefów państw i rządów oraz 73 ministrów. Uczestniczył w nim i rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow, który w swoim orędziu wspomniał i o "nazistowskim reżimie" i "potrzebie ochrony Rosjan", i o przygotowaniach Zachodu do wielkiej wojny z Rosją i o osłabieniu Stanów Zjednoczonych względem Chin. Ukraińskiej delegacji przewodniczył wiceminister spraw zagranicznych Mykoła Toczycki i nie miała ona kontaktu z delegacją rosyjską. Na wszystkich spotkaniach i panelach Ukraińcy podkreślali, że rozmowy pokojowe z Rosją są możliwe tylko wtedy, gdy wycofa ona swoje wojska do granic z 1991 roku i usiądzie do negocjacji w sprawie reparacji. Niemniej jednak, na zakończenie Forum turecki minister spraw zagranicznych Hakan Fidan stwierdził, że obie strony osiągnęły limit rezultatów, które można osiągnąć za pomocą środków wojskowych i że nadszedł czas, aby rozpocząć dialog na temat zawieszenia broni. Zaznaczył, że sprawa wstrzymania ognia i suwerenności państwa ukraińskiego powinny być omawiane oddzielnie. Warto jednak podkreślić, że Turcja przy każdej okazji podkreśla swoje poparcie dla suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy, w tym Półwyspu Krymskiego. W związku z tym propozycja szefa tureckiej dyplomacji odbiła się szerokim echem w publiczności.

Na konferencji prasowej po spotkaniu prezydentów ukraińscy dziennikarze poprosili Erdogana o wyjaśnienie co oznacza ta propozycja oraz kto zagwarantuje, że rosyjskie wojska wycofają się z Ukrainy po zawieszeniu broni. Prezydent wyraził nadzieję, że Rosja uszanuje stanowisko Turcji, ale jeśli tak się nie stanie, pokój będzie niemożliwy. "Przynajmniej w oczach światowej opinii publicznej my, jako Turcja, będziemy uważać, że spełniliśmy swój obowiązek" - dodał Erdogan. Turecki prezydent nie powiedział, kto byłby w stanie zagwarantować wycofanie rosyjskich wojsk w przypadku zawieszenia broni i czy w ogóle należy ufać Rosji, która wielokrotnie naruszała porozumienia, zawierane po 2014 roku.

Turcja, będąca jednym z najważniejszych państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego wybrała w obliczu inwazji Rosji na Ukrainę „strategiczną autonomię”. Jednak bliskie relacje Turcji z Rosją komplikują jej stosunki z Zachodem, który oskarża ją o ułatwianie Rosji omijania sankcji. Ponadto, Turcja uzależniona jest od dostaw gazu, ropy i zboża z Rosji, ale także od milionów turystów z tego kraju, którzy co roku spędzają wakacje na tureckich plażach. Rosję i Turcję łączy też współpraca w zakresie energetyki jądrowej. Na południowym wybrzeżu Turcji w prowincji Mersin rosyjska firma Rosatom buduje elektrownię jądrową Akkuyu.

W tej układance Turcja stara się ułożyć pozytywny dla siebie obraz, stosując wielopoziomowe podejście do polityki zagranicznej, wzmacniając swoją rolę w regionie. Jednak współpraca z Rosją przynosi Turcji coraz mniej pozytywnych korzyści geopolitycznych i gospodarczych i kontrastuje ze współpracą z Ukrainą, czego dowodem jest obecna wizyta.

Źródła:

https://www.ukrinform.ua/rubric-polytics/3838360-vizit-zelenskogo-do-tureccini-formula-miru-ta-spivpraci.html

https://nv.ua/ukr/opinion/peregovori-u-stambuli-pro-shcho-govorili-zelenskiy-i-erdogan-50400047.html

https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/turkeys-drone-maker-baykar-begins-build-plant-ukraine-2024-02-06/

https://studium.uw.edu.pl/turcja-buduje-drugi-okret-wojenny-dla-ukrainy-zelenski-nazwal-go-imieniem-slynnego-hetmana-zwolennika-porozumienia-z-polska/

https://www.navalnews.com/naval-news/2023/08/turkish-shipyard-lays-keel-of-ukraine-2nd-milgem-corvette/

K. Vlodek, ISW, fot. chengtzf/Pixabay.com – zdjęcie ilustracyjne.