Wszystko, co powinieneś wiedzieć o uzależnieniach

Czym jest uzależnienie?
- Uzależnieniem nazywa się zespół różnych zjawisk występujących na poziomie psychiki, biochemii oraz fizjologii. Przejawia się ono nałogowym przyjmowaniem substancji (alkohol, nikotyna, leki, narkotyki) lub przymusem uporczywego wykonywania danych czynności (np. grania, przeglądania Internetu, robienia zakupów) w celu osiągnięcia  konkretnego stanu emocjonalnego, psychicznego.

O nałogowym schemacie funkcjonowania świadczy kilka czynników, m.in. kontynuowanie zachowań mimo świadomości szkód z niego wynikających, nieudane próby kontroli zachowań wprowadzających destrukcję, zaniedbywanie alternatywnych i konstruktywnych źródeł przyjemności (dobrostan psychiczny osiągany jest wyłącznie poprzez nałogowe zachowanie, używanie substancji).

Diagnozowanie uzależnienia inaczej przebiega u dorosłych, inaczej u dzieci i młodzieży.

Jakie mogą być rodzaje uzależnień?
- Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 rozróżnia się uzależnienia chemiczne (od substancji psychoaktywnych, jak alkohol, ,narkotyki, leki) i uzależnienia behawioralne (niechemiczne, od zachowań, np. od urządzeń elektronicznych, hazardu, zakupów czy seksu). Uzależnienie to kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych. Jako jednostka chorobowa ma swoje charakterystyczne objawy, jest 6 symptomów, według których specjaliści (lekarz psychiatra i specjalista psychoterapii uzależnień) diagnozują uzależnienie i jego rozmiary oraz ustalają odpowiednią formę leczenia, psychoterapii.

Co to za symptomy?
- 1. Silne pragnienie lub poczucie przymusu użycia substancji lub podjęcia określonego zachowania
2. Upośledzona zdolność kontroli zachowań związanych z używaniem substancji psychoaktywnych lub nałogowych czynności (trudność w unikaniu rozpoczęcia zachowań bądź kontrolowaniu ich do założonego poziomu)
3. Kontynuowanie zachowań mimo świadomości  szkód, jakie one powodują 
4. Narastające zaniedbywanie alternatywnych do używania/nałogowej czynności źródeł przyjemności lub zainteresowań 
5. Zespół abstynencyjny (psychofizyczne objawy) ujawniający się po odstawieniu substancji bądź zaniechaniu nałogowej czynności 
6. Zmiana tolerancji (najczęściej wzrost)- ta sama dawka substancji lub czas wykonywanej czynność nie przynosi oczekiwanego efektu, pojawia się potrzeba zwiększenia jej

Jakie osoby są najbardziej podatne na uzależnienia?
- Specjaliści w dziedzinie uzależnień wymieniają kilka czynników predysponujących do podejmowania nałogowych schematów zachowań, mówi się o psychologiczno-biologiczno-społecznym modelu uzależnienia. Co to znaczy w rzeczywistości? Że są osoby bardziej narażone niż inne.

Czynnikami sprzyjającymi  jest niska samoocena, presja otoczenia,  wysokie wymagania wobec siebie, chęć zaimponowania bądź przynależenia do otoczenia/grupy, brak wsparcia i zrozumienia najbliższych, brak więzi, problemy emocjonalne i niska umiejętność radzenia sobie z nimi, niestabilny system wartości, niewłaściwe wzorce, brak autorytetów.

Jak radzić sobie z uzależnieniem? I jakie mogą być kroki w pomocy bliskiej osoby uzależnionej? 
- Uzależnienie to choroba, więc trzeba ją leczyć. Im wcześniej, tym lepiej! Podstawową formą leczenia jest terapia, dzięki której sam zainteresowany (czyli osoba z problemem) może zrozumieć swoje nałogowe schematy funkcjonowania,  zmienić je, by powstrzymać destrukcję oraz nauczyć się konstruktywnego radzenia sobie z trudnościami; ma także szansę na rozwój i nową jakość swojego życia.

Zanim jednak trafi na terapię "udowadnia" sobie i światu, że poradzi sobie sam! Pierwszą motywacją do zmiany jest konfrontacja ze stratą, następuje ona zazwyczaj przy pomocy najbliższych, którzy z troski, niepokoju, bezradności dążą do skierowania osoby nadużywającej/uzależnionej do terapii.

Nie zawsze jest to proste; opór, wstyd i przekonanie o swojej sprawczości i wpływie utrudniają zgłoszenie się "na odwyk". W takiej sytuacji najbliżsi mogą skorzystać ze wsparcia i ukierunkowania specjalistów. Są również instytucje zajmujące się zobowiązaniem do leczenia odwykowego, zgodnie z Ustawą o Wychowaniu w Trzeźwości.

Gdzie osoby uzależnione mogą szukać pomocy na terenie Sądecczyzny? 
- Terapia uzależnień odbywa się w stacjonarnych i ambulatoryjnych ośrodkach leczenia uzależnień w całym kraju. Jest to forma leczenia refundowana przez NFZ, ale terapię można także odbyć w placówkach prywatnych.

W Nowym Sączu profesjonalnie/kompleksowo diagnozą i leczeniem (uzależnienie i współuzależnienie) zajmuje się prywatna placówka, Serdeczne Centrum Psychoterapii, ul. J. Długosza 43/2 tel. 786 804 400 oraz Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień, ul. L. Waryńskiego 1 (umowa z NFZ).

Jakie dobre słowo powiedziałaby Pani wszystkim osobom uzależnionym? 
- Uzależnienie to nie grzech, to choroba. Mimo że jest nieuleczalna, nie jest beznadziejna. Warto podjąć próbę zmiany, warto zaufać, warto stawiać na rozwój... Warto przestać walczyć z "czymś" co i tak przeważnie "kładzie na deski...".

 Z Anną Agatą Jurczak rozmawiała Kinga Czerwińska