Rosja zapłaci. Wykorzystanie rosyjskich aktywów na rzecz odbudowy Ukrainy

Rozwiązania prawne dotyczące możliwości pozyskania tych środków są jeszcze opracowywane, jednak poszczególne państwa już wprowadzają pewne rozwiązania w tym zakresie. Ukraina wprowadziła mechanizm zamrażania oraz konfiskaty majątków rosyjskich oligarchów i ich wspólników jeszcze pod koniec maja 2022 roku. Przez to Ukraina pokazała skuteczność takiego procederu, aby przyspieszyć proces konfiskaty rosyjskich aktywów przez jej partnerów międzynarodowych.

Ukraina liczy, że dzięki tym aktywom państwo będzie w stanie zrekompensować przynajmniej część rosnących z dnia na dzień strat. Od początku wojny w Ukrainie Unia Europejska zgodziła się na zamrożenie aktywów setek rosyjskich biznesmenów i urzędników. Jednak jest problem z wdrożeniem ustaleń, które spotykają się z ograniczeniami prawnymi i trudnościami w identyfikacji prawdziwych właścicieli aktywów.

Mowa o nieruchomościach, jachtach czy kontach bankowych. Dlatego KE chce wprowadzić unijne ramy prawne dla tych działań. Aby wyszukać aktywa objęte sankcjami w marcu 2022 roku, urzędnicy ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii, Japonii, Francji, Włoch, Niemiec, Wielkiej Brytanii i UE powołali specjalną grupę zadaniowa ds. egzekwowania sankcji (REPO). W ciągu roku swojej
pracy grupa zablokowała lub przejęła aktywa o wartości ponad 58 miliardów dolarów.

Poszczególne państwa również działają w tym zakresie. Na początku maja premier Belgii Alexander De Croo poinformował o zablokowanych rosyjskich transakcjach finansowych o wartości 191 miliardów euro i zamrożonych aktywach o wartości 58 miliardów euro. Ponad 7,5 miliardów franków rosyjskich aktywów zamroziły też władze Szwajcarii. Jak oświadczył ukraiński premier Denys Szmyhal, łączna wartość zamrożonych aktywów na świecie już sięga kwoty 500 miliardów dolarów.

Specjalne instrumenty prawne umożliwiające lub ułatwiające konfiskatę rosyjskich aktywów zostały już przyjęte w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Estonii. Na przykład Departament Sprawiedliwości USA stworzył jednostkę do poszukiwania aktywów rosyjskich urzędników i oligarchów, którzy próbują ukryć je przed sankcjami.

W wyniku jej działań, sąd okręgowy w Nowym Jorku zezwolił amerykańskim prokuratorom na zajęcie 5,4 miliona dolarów, należących do objętego sankcjami rosyjskiego oligarchy Konstantina Małofiejewa, otwierając w ten sposób drogę dla transferu tych środków na Ukrainę.

Konstantin Małofiejew, który jest właścicielem Cargrad TV, jest w USA oskarżony o finansowanie separatyzmu na Krymie i został objęty sankcjami w 2014 roku. Osiem lat później amerykańska prokuratura oskarżyła go o unikanie sankcji.

Ponadpartyjna grupa amerykańskich senatorów również przedstawiła ustawę o przywróceniu dobrobytu gospodarczego i szans dla Ukraińców która znacznie rozszerza możliwość konfiskowania rosyjskich aktywów i przekazywania ich Ukrainie.

Przyjęcie podobnych ustaw ma szczególne znaczenie w czasie, gdy rosną obawy o spadek politycznej woli wobec ogromnej pomocy gospodarczej dla rządu w Kijowie, udzielanej z budżetów państwowych. Szczególnie, w kontekście nasilających się rozmów na temat mechanizmów finansowania długoterminowej odbudowy Ukrainy.

Wkrótce do krajów, które skonfiskowały i przekazały rosyjskie aktywa Ukrainie może dołączyć się także Wielka Brytania. - Podczas gdy Ukraina nadal broni się przed inwazją Rosji, straszliwe skutki wojny Putina są oczywiste. Potrzeby Ukrainy w zakresie odbudowy są - i będą - ogromne. Dzięki naszym nowym środkom wzmacniamy brytyjskie podejście do sankcji, potwierdzając, że Wielka Brytania jest gotowa użyć sankcji, aby zapewnić, że Rosja zapłaci za naprawę kraju, który tak lekkomyślnie zaatakowała. Będziemy wspierać Ukrainę tak długo, jak będzie to konieczne, aby odbudowała się po rosyjskiej agresji i położyła podwaliny pod dobrze prosperujący naród - oświadczył minister spraw zagranicznych James Cleverly.

Łączna wartość zlokalizowanych tam aktywów, powiązanych z Federacją Rosyjską szacowana jest na co najmniej 30 miliardów dolarów. Na liście są nie tylko struktury korporacyjne, czy nieruchomości, ale też kluby piłkarskie. Drastyczne kroki w celu ich konfiskaty mogą podważyć zaufanie do systemu prawnego i zaszkodzić gospodarce Wielkiej Brytanii. Jednak status jednego z głównych sojuszników zobowiązuje Londyn do podjęcia kroków w kierunku ich przejęcia na rzecz Ukrainy.

W lutym 2023 roku poseł Partii Pracy, sir Chris Bryant, przedłożył parlamentowi projekt ustawy o zajęciu rosyjskich aktywów państwowych i poparciu dla Ukrainy (Seizure of Russian State Assets and Support for Ukraine Bill). Według niego rząd powinien przedłożyć parlamentowi propozycje zablokowania rosyjskich aktywów z możliwą dalszą konfiskatą w celu wsparcia Ukrainy. Jednocześnie pojawiły się inicjatywy mające na celu wzmocnienie systemu sankcji i monitorowanie ich przestrzegania.

Członek Izby Lordów David Alton przedstawił projekt poprawki do ustawy o przestępczości gospodarczej i przejrzystości korporacyjnej. Poprawka ta nakłada na Rosjan objętych sankcjami obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego w ciągu sześciu miesięcy od daty nałożenia sankcji, a w przypadku udowodnienia uchylania się od płacenia – konfiskaty tych aktywów. Propozycje lorda Altona są częściowo zgodne z wizją innych krajów dotyczącą kryminalizacji uchylania się od sankcji jako podstawy do konfiskaty rosyjskich aktywów.

O kolejnych krokach Wielkiej Brytanii w tym zakresie poinformował minister spraw zagranicznych po zakończeniu swojej wizyty w Kijowie w czerwcu. Minister oświadczył, że:
- Wielka Brytania nie zniesie sankcji wobec Rosji, dopóki Ukraina nie otrzyma od niej odszkodowania za straty spowodowane agresją;
- Właściciele aktywów objętych sankcjami będą mogli przekazać je w celu odbudowy Ukrainy;
- Wielka Brytania będzie kontrolować ukierunkowane wydatkowanie środków, które zostaną przekazane na ten cel.

Z tych oświadczeń wynika, że Rosja powinna nie tylko powstrzymać agresję, ale także wypłacić odszkodowanie, co stwarza pewne gwarancje dla Ukrainy. Droga zaproponowana przez brytyjskich dyplomatów może stać się przykładem dla innych krajów. Zwłaszcza dla tych, którzy szukają możliwości pomocy Ukrainie bez zagrożenia dla wizerunku inwestycyjnego. A omówienie polityki zarządzania tymi aktywami może być silnym sygnałem dla innych sojuszników Ukrainy. (K.Vlodek/ISW) Fot. arodsje/Pixabay