Węgrzy i Ukraińcy zaczynają rozmawiać o tym, co ich dzieli

Relacje między Ukrainą a Węgrami od lat nie należą do najlepszych, a od czasu agresji Rosji na Ukrainę stawały się tylko coraz bardziej napięte. W poniedziałek 29 stycznia doszło do spotkania ministrów spraw zagranicznych obu krajów, które zostało uznane za przełom w kwestii polityki narodowościowej.

Oprócz. kwestii dostępu do rosyjskich surowców to właśnie ta sprawa była jednym z głównych punktów spornych między sąsiadującymi ze sobą krajami. Choć zdaniem węgierskiego MSZ na spotkanie głów państw jest jeszcze zbyt wcześnie, jesteśmy świadkami (przynajmniej chwilowego) ocieplenia stosunków bilateralnych Węgier i Ukrainy. Pierwszego lutego, podczas nadzwyczajnego szczytu unijnego Viktor Orbán zgodził się na reformę budżetową, która przewiduje wsparcie finansowe dla Ukrainy w wysokości pięćdziesięciu miliardów euro.

W ostatni poniedziałek stycznia węgierski minister spraw zagranicznych Péter Szijjártó przyjechał do Użhorodu, gdzie spotkał się ze swoim ukraińskim odpowiednikiem Dmytrem Kułebą oraz szefem kancelarii prezydenta Zełanskiego Andrijem Jermakiem. Obie strony mówią o pozytywnym ruchu, jednak na spotkanie Orbán-Zełenski musimy jeszcze poczekać.

Rozmowy ministrów spraw zagranicznych dotyczyły między innymi kwestii praw mniejszości węgierskiej mieszkającej na Ukrainie. Według różnych szacunków na ukraińskim Zakarpaciu żyje ok. 100 tys. osób narodowości węgierskiej. Od czasu przejęcia władzy przez Viktora Orbána w 2010r. Węgry bardzo czynnie angażują się w działalność na rzecz wszystkich swoich rodaków, którzy w wyniku traktatu z Triannon z 1920 roku od pokoleń żyją poza granicami kraju.

Kwestia Węgrów spoza granic jest ważnym czynnikiem węgierskiej polityki zagranicznej oraz elementem kreowania wizerunku partii w oczach wyborców w kraju. Zgodnie z przyjętą w 2011 roku ustawą osoby, które są w stanie udowodnić węgierskie pochodzenie i znajomość języka, mogą ubiegać się o obywatelstwo Węgier za pomocą uproszczonej procedury. W ramach gestu, którego odwzajemnienie chcieliby uzyskać od władz sąsiednich krajów, żyjące na Węgrzech mniejszości narodowe mogą liczyć na oficjalny status, z którym wiążą się różne przywileje.

Jak wynika z powyższych, również los mieszkańców Zakarpacia jest częstym tematem w węgierskiej polityce. Przedstawiciele rządzącej koalicji Fidesz-KDNP bardzo często wspominają o trudnościach, jakie z powodu wojny przeżywają żyjący na zachodzie Ukrainy Węgrzy, jakby nie pamiętając, że większość walk toczy się na terenach przez nich niezamieszkałych, i to tamtejsza ludność mierzy się z o wiele większymi trudnościami.

Ukraiński rząd był również wielokrotnie krytykowany przez stronę węgierską za ustawodawstwo narzucające używanie języka ukraińskiego w znacznej większości w edukacji oraz mediach. Ta ostatnia sprawa może być wkrótce rozwiązana.

W grudniu 2023 roku ukraiński parlament przyjął ustawę o prawach mniejszości narodowych. Uregulowanie tej kwestii było jednym z warunków rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych do Unii Europejskiej, gdyż ustanawiane od 2015 roku prawodawstwo godzi w prawa mniejszości. Poprzednie ustawy były niejako konsekwencją aneksji Krymu przez Rosję, mającą na celu obronę przed rusyfikacją Ukrainy, jednak odbiły się rykoszetem również na sytuacji mieszkających tam innych mniejszości. Węgry wielokrotnie protestowały przeciwko odbieraniu praw ich rodakom, a ustawę z końca zeszłego roku również przyjęto tam z rezerwą.

Choć nowe prawodawstwo zwiększa swobodę używania języków mniejszości w mediach i edukacji, węgierskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych uznaje regulacje za niewystarczające, domagając się przywrócenia zasad obowiązujących wcześniej. Sekretarz stanu Tamás Menczer powiedział: Nie prosimy dla Węgrów z Zakarpacia o nowe prawa, tylko o przywrócenie tych praw, które mieli przed 2015 rokiem.

Podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych strona węgierska przekazała jedenaście punktów, które ich zdaniem wymagają poprawy, uznając jednocześnie poprawę sytuacji. Péter Szijjártó powiedział, że zmiany zatrzymały negatywną spiralę, która do tej pory charakteryzowała kontakty węgiersko-ukraińskie Postanowiono stworzyć wspólną grupę roboczą, która zajmie się wypracowaniem akceptowalnego przez obie strony rozwiązania.

Spotkanie było w pozytywny sposób komentowane zarówno przez stronę węgierską jak i ukraińską. Sándor Seremet, główny badacz Węgierskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, zauważył jak ważny jest powrót do normalnych stosunków. Minister Kułeba w wywiadzie dla węgierskiego portalu Telex powiedział: Istnieją sprzeczności w naszym widzeniu pokoju, ale zgadzamy się w tym, jak ważne są jedność terytorialna i suwerenność Ukrainy.

Wiadomością spowodowaną być może bardziej polityką unijną, ale również związaną ze stosunkami obu krajów jest przyjęcie przez przywódców unijnych reformy budżetu, która zakłada przekazanie Ukrainie 50 miliardów euro.

Podczas grudniowego szczytu premier Węgier Viktor Orbán zawetował tę propozycję, jednak tym razem zgodził się na nią pod warunkiem drobnych zmian – zamiast postulowanego przez Węgry corocznego głosowania nad wsparciem dla Ukrainy, będzie ono opisywane w corocznym raporcie omawianym przez przywódców państw unijnych, a za dwa lata zostanie przygotowana ocena budżetu.

Kwestia głosowania w zgodzie z unijnymi przywódcami może być podyktowana chęcią uzyskania przez Orbána przychylności w kwestii sporu o praworządność, jednak zbiega się z pozytywnymi sygnałami wspomnianymi w artykule. Obyśmy nie mieli przed sobą tylko chwilowego ocieplenia stosunków. (Alicja Malanowska/ISW)

Źródła:

1. Dmitro Kuleba a Telexnek: A magyar–ukrán viszonyban minden probléma az orosz agresszióra vezethető vissza, Telex, https://telex.hu/kulfold/2024/01/30/dmitro-kuleba-interju-ungvar-szijjarto-peter-talalkozo-ukrajna-magyar-ukran-kapcsolatok
2. Érdemi párbeszéd kezdődött Magyarország és Ukrajna között, Magyar Nemzet, https://magyarnemzet.hu/kulfold/2024/01/erdemi-parbeszed-kezdodott-magyarorszag-es-ukrajna-kozott
3. EU approves €50B Ukraine aid as Viktor Orbán folds, Politico, https://www.politico.eu/article/ukraine-gets-eu-aid-as-orban-folds/
4. A külügy hangsúlyozza, hogy csak olyan jogokat kérnek a kárpátaljai magyaroknak, amik korábban már megvoltak nekik, 24.hu, https://24.hu/kulfold/2024/01/30/menczer-tamas-ukrajna-karpataljai-magyarok-kisebbsegi-jogok/
5. Elfogadták az ukrán nyelvtörvény módosítását, sokkal nagyobb szabadságot kap a magyar nyelvű oktatás, 24.hu, https://24.hu/kulfold/2023/12/09/ukrajna-magyar-nyelvtorveny/